CZY W POLSCE MOŻE FUNKCJONOWAĆ CROWDFUNDING UDZIAŁOWY?
Przedmiotem artykułu będzie omówienie możliwości funkcjonowania crowdfundingu udziałowego w świetle obecnie obowiązujących przepisów prawa w Polsce. Przez crowdfunding udziałowy rozumiem mechanizm finansowania, polegający na wniesieniu wkładu deklarowanej wysokości przez inwestora w zamian za objęcie udziałów w spółce prawa handlowego.
Do crowdfundingu udziałowego mają w szczególności zastosowanie ustawa o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu oraz o spółkach publicznych, a także Kodeks spółek handlowych.
Ustawa o ofercie publicznej czyni w obecnej sytuacji trudne używanie instrumentów finansowania udziałowego przy zakładaniu spółek akcyjnych oraz spółek komandytowo-akcyjnych. Ustawa przewiduje szereg skomplikowanych, restrykcyjnych i kosztownych rozwiązań, uwzględniających potrzebę ochrony inwestorów na rynkach kapitałowych, które w ogóle nie przystają do potrzeb crowdfundingu udziałowego. Na marginesie warto wskazać, że podobny problem istnieje w całej Unii Europejskiej. Włochy jako pierwszy kraj na świecie wprowadziły przepisy prawne odnoszące się do equity crowdfundingu. Prawo to przewiduje znaczną swobodę zbierania przez twórców projektu niskich kwot w mechanizmie crowdfundingu udziałowego, bez konieczności spełniania warunków właściwych dla spółek rynku kapitałowego.
W Polsce z powodzeniem mechanizm crowdfundingu udziałowego można stosować do finansowania innych spółek niż spółki akcyjna oraz spółki komandytowo-akcyjna, czyli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Obecnie stosunkowo łatwe, szybkie i niedrogie jest założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Konieczne do poniesienia koszty to przede wszystkim wpłacenie kapitału zakładowego w kwocie co najmniej 5.000 zł, koszty rejestracji w KRS – 600 zł, koszty notariusza oraz ewentualnie koszty prawnika, który sporządzi umowę spółki. Nie bez znaczenia jest fakt, że minimalna wartość udziału w spółce z o.o. wynosi co najmniej 50 zł.
Natomiast istotnym utrudnieniem dla crowdfundingu udziałowego jest konieczność dokonywania czynności prawnych związanych z udziałami w spółce „z udziałem notariusza”. Umowa objęcia udziałów wymaga formy aktu notarialnego. Umowa zbycia udziałów wymaga natomiast formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Podobnie zachowania takiej formy wymagają pełnomocnictwa do dokonania ww. czynności prawnych. Brak wypełnienia takiego warunku czyni umowy rozporządzające udziałami w spółce z o.o. bezskutecznymi. W sytuacji, gdy mechanizm crowdfundingu funkcjonuje wyłącznie w przestrzeni wirtualnej, a co za tym idzie inwestorzy mają miejsce zamieszkania w całej Polsce, a nawet na całym świecie, powstaje poważny problem logistyczny, aby każda z osób stawiła się u wskazanego przez twórcę projektu notariusza. Nadto nie jest możliwe przymuszenie inwestora do faktycznego stawienia się u notariusza w celu nabycia udziałów w spółce.
Ponadto należy wskazać, że przepisy prawne dotyczące spółek z ograniczoną odpowiedzialnością nie są dostosowane do częstego obrotu nisko wycenionymi udziałami w spółce. Każda zmiana wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga odnotowania tego faktu w rejestrze przedsiębiorców. Warto wspomnień, że od tego roku została obniżona opłata ogłoszenia zmiany w KRS w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, która obecnie wynosi 100 zł Oczywiście przy obejmowaniu udziałów przez inwestorów zmian można dokonać zbiorczo. Natomiast w sytuacji, gdy inwestorzy w różnym czasie zaczną przenosić na inne osoby udziały w spółce takie ciągłe zmiany w rejestrze przedsiębiorców mogą być dla Zarządu spółki i kosztowne i kłopotliwe.
Reasumując powyższe, należy wskazać, że obecne regulacje prawne obowiązujące w Polsce nie w pełni przystają do nowoczesnego mechanizmu crowdfundingu udziałowego. Nie oznacza to jednak, że korzystanie z tego rodzaju finansowania jest niemożliwie. Choć rozwiązanie to zdaje się być nieco nie wygodne, to jest ono jednak wykonalne i bezpieczne, o czym świadczy kilka zakończonych sukcesem kampanii w mechanizmie crowdfundingu udziałowego.
Na końcu wypada wspomnieć, że w lipcu 2013 r. do konsultacji i uzgodnień został skierowany projekt nowelizacji ustawy – Kodeks spółek handlowych. Wśród projektowanych zmian proponuje się wprowadzenie nowego rodzaju spółek bez kapitału zakładowego, opartych na kapitale udziałowym. Póki jednak zmiany te nie zostaną formalnie uchwalone, trudno przesądzać o ostatecznym ich kształcie i wpływie na funkcjonowanie crowdfundingu udziałowego. Natomiast nierealne są postulaty dokonania zmian w k.s.h., dotyczących formy czynności prawnych wymaganej do skutecznego obrotu udziałami w spółce z o.o. Nie ma też na razie – i myślę, że w najbliższym czasie nie będzie – nawet planów uchwalenia odrębnej ustawy dotyczące crowdfundingu udziałowego, która wprowadziłaby przepisy szczególne wobec obowiązujących obecnie przepisów prawa, która ułatwiłaby rozwój w Polsce crowdfundingu udziałowego.