ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA TWÓRCY PROJEKTU CROWDFUNDINGOWEGO
Przedmiotem artykułu jest omówienie odpowiedzialności karnej twórcy projektu crowdfundingowego, dla którego prowadzona jest kampania na platformie internetowej. Nie widzę potrzeby analizowania odpowiedzialności karnej operatorów serwisów, albowiem w świetle obowiązującego prawa niezgodne z prawem karnym działanie operatora wydaje mi się mało prawdopodobne (chyba że w związku z przestępstwami karnoskarbowymi). Trudno też wyobrazić sobie działania finansującego projekt, które mogłoby wypełniać znamiona czynu zabronionego.
Ze względu na mechanizm finansowania społecznościowego – który składa się z wielu niewielkich wpłat, a co za tym idzie brakiem osób mających wyraźny interes majątkowy w należytym wykonaniu projektu – odpowiedzialność karna wydaje się najistotniejszą metodą do walki z nieuczciwymi twórcami projektu. Podejmowanie działań na drodze cywilnej może wymagać wiele zachodu, może trwać długi czas, a co najważniejsze każdy poszkodowany musi samodzielnie dochodzić swoich roszczeń przed sądem. Oczywistym więc staje się, że nie wszyscy finansujący projekt zechcą podjąć próbę odzyskania wpłaconych środków pieniężnych. Oznacza to, że korzystając jedynie z drogi cywilnej nieuczciwy twórca projektu zawsze zachowa część uzyskanych środków.
Na wstępie wskazuję, że nie jest już aktualne zagrożenie dla twórców projektu na podstawie ustawy o zbiórkach publicznych z 1933 r. w zw. z art. 56 § 1 kodeksu wykroczeń Kto bez wymaganego zezwolenia lub wbrew jego warunkom organizuje lub przeprowadza publiczną zbiórkę ofiar, podlega karze grzywny. Jak to opisywałem w jednym z wcześniejszych artykułów obecnie jest już niekwestyjne, że do mechanizmu finansowania społecznościowego nie mają zastosowania przepisy zarówno starej, jak i nowej ustawy o zbiórkach publicznych.
Crowdfunding jest to mechanizm mający na celu zgromadzenie środków finansowych w formie darowizn albo w zamian za jakąś formę wynagrodzenia, w szczególności prawa lub udziału w spółce wspieranego podmiotu, w celu wspierania określonego przedsięwzięcia. Dlatego wydaje się, że działania twórców projektu mogłyby wyczerpać hipotezę przestępstwa oszustwa z art. 286 § 1 kodeksu karnego, Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Istota zabronionego zachowania przy oszustwie polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem. Celem działania sprawcy jest osiągnięcie korzyści majątkowej. W przypadku crowdfundingu sprawca działałby poprzez wprowadzenie finansujących projekt w błąd, co do zamiaru zrealizowania projektu albo co do innych istotnych okoliczności, które mogły mieć wpływ na podjęcie przez oszukiwaną osobę decyzji o rozporządzeniu mieniem, w celu uzyskania od finansującego środków pieniężnych w ramach kampanii crowdfundingowej.
Przestępstwo oszustwa polega na umyślności. Działanie sprawcy motywowane jest osiągnięciem celu w postaci korzyści majątkowej. W przypadku, gdy twórca projektu nie miał zamiaru oszukać finansujących projekt, a projekt nie został wykonany ze względu na niezamierzone okoliczności, nie można mówić, że twórca projektu popełnił przestępstwo oszustwa.
W przypadku prowadzenia kampanii w mechanizmie crowdfundingu udziałowego, podlegającej ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, zastosowanie mają przepisy karne znajdujące się w tej ustawie (art. 99 i n. cytowanej ustawy). I tak, kto dokonuje oferty publicznej bez wymaganych zatwierdzeń albo dokumentów informacyjnych, albo kto udostępnia w Internecie w dowolnej formie, w dolny sposób, informacje lub zachęca w celu promowania bezpośredni lub pośredni nabycia lub objęcia papierów wartościowych, podlega karze grzywny do 10.000.000 zł albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie.
Zasadne zdaje mi się przywołać jeszcze przepisy dotyczące kradzieży intelektualnej. Działania twórcy projektu mogą polegać odpowiedzialności karnej na podstawie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w wypadku przywłaszczenia sobie autorstwa albo wprowadzenia w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu (art. 115 u.p.a.) bądź ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. prawo własności przemysłowej, w wypadku przypisania sobie autorstwa albo wprowadzenia w błąd innej osoby co do autorstwa cudzego projektu wynalazczego albo w inny sposób narusza prawa twórcy projektu wynalazczego (art. 303 p.w.p.).
Oczywiście w związku z funkcjonowaniem mechanizmu crowdfundingu powstać mogą inne metody, mające na celu niezgodne z prawem wykorzystanie dobrej wiary finansujących projekt. Dlatego najważniejsze jest, aby operatorzy platform crowdfundingowych odpowiedzialni za prawidłowe działanie mechanizmu crowdfundingu nawet po zakończeniu projektu starali się interesować dalszymi działaniami twórców projektów, tylko wtedy możliwe będzie odstraszanie oszustów – których działania mogą przecież w krótkim czasie zmniejszyć zaufanie do – niewątpliwie bardzo pożytecznej – instytucji crowdfundingu.