SYTUACJA PRAWNA OPERATORÓW PLATFORM INTERNETOWYCH W MECHANIZMIE CROWDFUNDINGU

W tekście skupiam się na przedstawieniu stosunków prawnych istniejących pomiędzy operatem platformy i twórcą projektu oraz operatorem platformy i finansującym projekt. W mechanizmie crowdfundingu, operator zajmujący się profesjonalnym organizowaniem kampanii mających zachęcić darczyńców teoretycznie nie jest koniecznych. Jednakże w praktyce tylko podmioty posiadające strony internetowe ze znaczną liczbą wyświetleń, miałyby szanse samodzielnie prowadzić kampanię crowdfundingową. Najważniejszą bowiem cechą omawianych operatorów internetowych platform crowdfundingowych jest możliwość dotarcia do najszerszej grupy potencjalnych darczyńców.

Czym jest crowdfunding oraz jak kształtuje się stosunek prawny pomiędzy twórcą projektu i finansującym projekt opisałem w poprzednich artykułach: tutaj i tutaj.

Stosunek prawny pomiędzy użytkownikiem serwisu (zarówno twórcą projektu, jak i finansującym projekt) oraz operatorem, normuje przede wszystkim regulamin zamieszczony na stronie internetowej operatora. Regulamin stanowi w istocie umowę o świadczenie usług drogą elektroniczną. Umowa zostaje zawarta w chwili zaakceptowania regulaminu przez użytkownika serwisu. Każdy regulamin określa nieco inaczej treść umowy (np.: kwestię możliwości zmiany umowy, wzajemnego rozliczenia stron, możliwości zwrotu przekazanych środków, itd.). Regulaminy należy czytać szczególnie uważnie, albowiem mogą one w sposób niemal dowolny kształtować prawa i obowiązki stron – twórców projektów, finansujących projekt oraz operatora serwisu.

Operator umożliwia twórcom projektu prowadzenie kampanii służącej uzyskaniu finansowania ich projektów, a także jest dysponentem kwot wpłaconych przez finansujących projekt. Oznacza to, że operator udostępnia na swojej stronie internetowej ofertę projektu, a ponadto gromadzi na swoim koncie środki finansowe, które po zakończeniu kampanii wypłaca twórcy projektu albo zwraca finansującym projekt – w trybie przewidzianym w regulaminie. W ten sposób operator w zamian za prowizję oraz opłatę serwisową, po pierwsze, zapewnia twórcy projektu możliwość promocji, oraz zarządza publikowanymi na stronie treściami (np.: zapewnia, że na stronie nie znajdą się treści o charakterze pornograficznym), po drugie zapewnia zgodny z prawem przepływ środków finansowych pomiędzy twórcą projektu i finansującym projekt.

Operator nie jest stroną zobowiązań powstałych pomiędzy twórcą projektu oraz wspierającymi. Jednakże w wyniku zaakceptowania regulaminu pomiędzy operatorem a twórcą projektu oraz pomiędzy operatorem a finansującym projekt zostaje zawarta umowa cywilnoprawna. Umowa o świadczenie usług przez operatora zawarta jest na czas nieoznaczony. Umowa z operatorem może być zawarta zarówno przez osoby fizyczne, jak i osoby prawne – posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. Umowa może zostać wypowiedziana w każdym czasie przez każdą z stron. Wypowiedzenie jest skuteczne z chwilą złożenia oświadczenia woli drugiej stronie. Wątpliwości może budzić sytuacja prawna, jeżeli strona rozwiąże umowę w czasie, gdy związane z nią środki finansowe będą znajdowały się na koncie operatora projektu. W regulaminach zwykle unormowane jest to, w jakich przypadkach finansujący projekt może skutecznie cofnąć dokonaną darowiznę. Natomiast jeżeli twórca projektu skutecznie wypowie zawartą z operatorem umowę, wtedy operator powinien zwrócić finansującym projekt środki finansowe. Po przelaniu zgodnie z regulaminem środków finansowych przez operatora na rzecz twórcy projektu, wszelkie ewentualne rozliczenia powinni prowadzić z sobą bezpośrednio twórca projektu oraz finansujący projekt.

Operator jako „gospodarz” kampanii crowdfundingowej może ją w każdym czasie przerwać, a nawet odwołać. Przyczyną mogą być: naruszenie postanowień regulaminu albo powszechnie obowiązującego prawa przez użytkowników. W takim wypadku operator powinien zwrócić finansującemu projekt wpłacone środki. Co do zasady operator ma roszczeń w stosunku do twórcy projektu z tytułu niezgodne z prawem albo z regulaminem działania twórcy projektu w wyniku którego powstała szkoda w majątku operatora. Dużo bardziej skomplikowana jest odpowiedź na pytanie, czy w wyniku bezzasadnego odwołania kampanii przez operatora, twórca projektu może dochodzić od operatora odszkodowania. Co do zasady należy udzielić pozytywnej odpowiedzi, jednakże twórca projektu musiałby udowodnić, że odwołanie kampanii było bezzasadne oraz wykazać wysokość poniesionej szkody powstałej związku z odwołaniem kampanii.

Operator nie ponosi odpowiedzialności za zgodność z prawdą treści i danych zamieszczonych przez użytkowników w serwisie. W szczególności nie ponosi odpowiedzialności za sposób, w jaki twórca projektu wykorzysta darowane mu środki finansowe. Tym niemniej to na operatorze spoczywa obowiązek zagwarantowania uczciwych i rzetelnych stosunków istniejących pomiędzy twórcą projektu a finansującym projekt. Należy więc wymagać od operatora zachowania elementarnych środków ostrożności w celu wyeliminowania ze społeczności crowdfundingowej oszustów oraz tworzenie nowych mechanizmów chroniących finansujących projekt przez nieuczciwymi praktykami.

Operator serwisu nigdy nie jest właścicielem środków finansowych przelanych przez finansującego projekt na rzecz twórcy projektu. Środki pieniężne do czasu przelania ich przez operatora na rzecz twórcy projektu są własnością finansującego projekt. W czasie, w którym operator serwisu pozostaje dysponentem za powierzone mu środki finansowe, odpowiada za ich utratę na zasadzie winy. Operator jest zobowiązany wypłacić środki twórcy projektu w wypadku zakończenia kampanii sukcesem, chyba że co innego wynika z regulaminu. Operator jest zobowiązany do zwrotu finansującemu projekt wpłaconych środków na zasadach określonych w regulaminie. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, gdy kampania nie zakończy się powodzeniem. Część regulaminów przewiduje dość liberalne możliwości wycofania wpłat. Wskazuję, że treść niektórych regulaminów umożliwia operatorowi na decydowanie w sposób dowolny – nawet po kampanii zakończonej sukcesem – czy środki finansowe zostaną wypłacone twórcy projektu, czy też zwrócone finansującym projekt. Nie wydaje się to pożądana praktyką. Lepiej jest, aby w regulaminie zostały dokładnie określone przypadki i terminy wypłacania przez operatora powierzonych mu kwot.

Na marginesie wypada jeszcze zaznaczyć, że w regulaminach zdarzają się obostrzenia, iż przy pomocy jednej platformy crowdfundingowej nie można więcej niż raz prowadzić kampanii tego samego projektu. Nie ma natomiast żadnych przeciwwskazań prawnych, aby identyczną kampanię crowdfundingową prowadzić na stronach różnych operatorów. Nie ma też przeszkód prawnych aby prowadzić takie kampanie równolegle (chyba że co innego wynika z regulaminu). Oczywiście w sytuacji gdy w wyniku jednej z kampanii twórca projektu uzyska środki finansowe, zasady rzetelności wymagają poinformowania o tym osób potencjalnie zainteresowanych finansowaniem projektu.

Z treści artykułu wynika, jak ważne jest dokładne zapoznanie się z regulaminem operatora. Regulaminy zazwyczaj zawierają kompleksowy opis możliwych zdarzeń prawnych powstałych w związku z funkcjonowaniem na platformie crowdfundingowej. Po analizie regulaminów kilku największych portali crowdfundingowych w Polsce należy stwierdzić, że są one sporządzone w sposób rzetelny i budzący zaufanie. Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy użytkownicy serwisów praktycznie nie mają możliwości wpływania na zmianę zawartej z operatorem treści umowy.